Chính những biến đổi trong gen globin thường là nguyên nhân gây ra các vấn đề về sức khỏe liên quan đến máu. Việc kiểm tra gen globin không chỉ giúp phát hiện các rối loạn trước khi sinh mà còn có thể ngăn ngừa được nhiều bệnh di truyền liên quan đến hệ thống tuần hoàn máu. Hãy cùng khám phá đặc điểm của quy trình xét nghiệm đột biến gen Globin và cách thức thực hiện trong bài viết dưới đây từ DNA TESTINGS.
Tại sao cần xét nghiệm chẩn đoán đột biến gen globin
Đột biến gen globin gây ra sự thiếu hụt trong tổng hợp mạch beta-globin của hemoglobin (Hb), dẫn đến tình trạng beta-thalassemia, một căn bệnh thường gặp tại Việt Nam. Khi xảy ra sự cố này, tế bào hồng cầu thường bị phá hủy, gây ra hiện tượng thiếu máu.
Để phòng tránh nguy cơ cho con cái mắc bệnh này, việc tiến hành xét nghiệm gen tiền hôn nhân là cần thiết để đảm bảo sức khỏe. Trong thời kỳ mang thai, việc xét nghiệm gen cũng đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán trước sinh. Điều này giúp phát hiện sớm các vấn đề di truyền liên quan đến máu và nhận được tư vấn từ các chuyên gia để có phương pháp điều trị và quản lý phù hợp.
3 loại mẫu bệnh phẩm sử dụng trong xét nghiệm đột biến gen globin
Để thực hiện xét nghiệm đột biến gen globin, người ta thường sử dụng máu ngoại vi làm nguồn chứa ADN. Với 2ml máu ngoại vi đã được chống đông bằng EDTA, có thể tách lấy ADN. Trong trường hợp cần xét nghiệm gen globin cho chẩn đoán trước sinh không xâm lấn, người phụ nữ mang gen thalassemia có thể cần thu lấy 5-10ml máu ngoại vi để thu ADN tự do.
Đối với việc thu thập ADN từ dịch chọc hút ối, có thể thu trực tiếp từ tế bào trong dịch này hoặc sau khi nuôi cấy. 5ug ADN có thể được thu từ 15ml dịch ối, cho phép thực hiện các phương pháp xét nghiệm dựa trên ADN.
Trong trường hợp lông nhung màng đệm cần được thu lấy, có thể sử dụng hai phương pháp chính là lấy xuyên qua cổ tử cung và lấy xuyên qua ổ bụng dưới sự trợ giúp của siêu âm. Mặc dù có thể lẫn tế bào từ mẹ, việc bóc tách cẩn thận vẫn đảm bảo thu được mẫu ADN của thai nhi để thực hiện xét nghiệm.
Các phương pháp xét nghiệm đột biến gen globin
- Kỹ thuật ASO: Sử dụng PCR để khuếch đại đoạn ADN và gắn vào màng nilon, áp dụng cho chẩn đoán đột biến Gen Globin. Áp dụng quy trình hai bước với màng nilon riêng cho đột biến phổ biến và mảng khác cho đột biến ít phổ biến hơn.
- Khuếch đại mồi đặc hiệu: Phát hiện các đột biến điểm, sử dụng 2 mồi đặc hiệu trong phương pháp này. Có nhiều ưu điểm như phát hiện nhiều đột biến cùng lúc trong một phản ứng PCR, không cần đánh dấu, và dễ phát hiện sản phẩm khuếch đại.
- Phân tích bằng enzyme giới hạn: Phát hiện nhanh các đột biến của gen globin thông qua cắt giới hạn sản phẩm PCR. Phương pháp này không ảnh hưởng tới vị trí cắt và giá thành không cao.
- Gap PCR: Phát hiện đột biến mất đoạn trong gen a-globin và gen b-globin bằng PCR hai primer bổ sung sợi sense và antisense.
- Giải trình tự ADN: Phát hiện hầu như tất cả đột biến điểm và đột biến chèn/mất đoạn nhỏ, nhưng tốn thời gian và chi phí.
- Kỹ thuật Strip Assay: Sử dụng bộ sinh phẩm a globin và b globin để phát hiện nhiều đột biến gen trong thời gian ngắn với lượng mẫu ít.
- PCR phát hiện các đột biến chưa biết: Phát hiện đột biến chưa biết, tương đối hiệu quả cho đột biến điểm nhưng không áp dụng cho rối loạn hemoglobin.
- Real-time PCR: Sử dụng đầu dò huỳnh quang và hệ thống Lightcycler để theo dõi lượng sản phẩm tạo thành sau mỗi chu kỳ PCR và xác định nhanh chóng, chính xác kiểu gen đột biến trên gen b-globin.
Quy trình phát hiện đột biến Gen Globin
Bước 1: Trước hết, chúng ta thu thập mẫu máu từ bệnh nhân mắc bệnh b-thalassemia và tiến hành quy trình tách ADN từ mẫu máu này.
Bước 2: Sau khi có mẫu ADN, chúng ta sử dụng hai kỹ thuật là Multiplex PCR và ARMS-PCR để phát hiện các đột biến gen có thể tồn tại.
Bước 3: Tiếp theo, chúng ta xem xét hai trường hợp có thể xảy ra sau khi thực hiện các kỹ thuật phát hiện:
- Trong trường hợp phát hiện có đột biến gen, chúng ta sẽ xác định kiểu gen đột biến để hiểu rõ hơn về bệnh lý.
- Nếu không phát hiện bất kỳ đột biến nào, chúng ta sẽ tiến hành giải trình tự gen để xem xét chi tiết hơn. Nếu vẫn không tìm ra đột biến, chúng ta sẽ tiếp tục bằng phương pháp GAP-PCR để phát hiện đột biến mất đoạn.
Xem thêm: Xét nghiệm gen tiền hôn nhân là gì?
